بیعت دلیل ولایت

مسئله بیعت که در اثنای خطبه مطرح شد و بعد از خطبه عملاً واقع شد، به معنی قبول امارت و ولایت است، نه معنای دیگر  .

بیعت کردن و تبریک گفتن حاضران در غدیر و گفتگوهایی که دوستان و دشمنان علی در غدیر داشته اند معلوم می کند که از این جمله معنای ولایت و امارت را فهمیده اند و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نیز برداشتِ آنان را رد نکردند یا اصلاحی نسبت به آن اِعمال نداشتند؛ بلکه آن را تأیید فرمودند و مردم را به تبریک و بیعت فرمان دادند.

حضور ادیب توانا در غدیر

اشعاری که حسان بن ثابت سروده بود و مورد تأیید پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم قرار گرفت، دلیل قاطعی بر این است که او هم از کلمه مولا معنای ولایت و خلافت را فهمیده است. او چون اهل ادب و شاعر بزرگ عرب است، گفتارش از نظر لغوی ترجیح دارد، زیرا لغتنامه ها فقط معنای کلمه را می گویند؛ ولی فهم معنای متبادر به ذهن در مورد معین بر عهده حاضران آن ماجراست. از الطاف خدا بوده که شاعری زبردست و لغت شناس در غدیر حاضر باشد و در همان جا تبادر ذهنی خود را صراحتا اعلام کند و حتی آن را به صورت شعر درآوَرَد که اثری ماندگار و سندی محکم باشد.

ندای آسمانی در غدیر

عده ای از منافقان نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمدند و از آن حضرت نشانه ای خواستند. حضرت فرمود: آیا روز غدیر خم برای شما کافی نبود که وقتی من علی را به امامت منصوب کردم، منادی از آسمان ندا داد: این ولی خداست. تابع او باشید وگرنه عذاب خدا بر شما نازل می شود. بر حذر باشید!

تبریک به مقام نبوت و ولایت

پس از پایان خطبه، مردم به سوی پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام روی آوردند، و صدای مردم بلند شد که، «آری، شنیدیم و طبق فرمان خدا و رسول با قلب و جان و زبان و دستمان اطاعت می کنیم». سپس به سوی پیامبر و امیرالمؤمنین علیهماالسلام ازدحام کردند و برای بیعت سبقت می گرفتند و با ایشان به عنوان بیعت دست می دادند. در این حال هم به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و هم به امیرالمؤمنین علیه السلام تبریک و تهنیت می گفتند، و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم هم می فرمود: «اَلْحَمْدُللّه ِ الَّذی فَضَّلَنا عَلی جَمیعِ الْعالَمینَ». این ابراز احساسات و فریادهای شعفی که از جمعیت برمی خاست، شکوه و ابهت بی مانندی به آن اجتماع بزرگ می بخشید.

تبریک برای عظیم ترین پیروزی

نکته شایان توجهی که در هیچ یک از پیروزی های پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ـ چه در جنگ ها و چه سایر مناسبت ها و حتی فتح مکه ـ سراغ نداریم، این است که حضرت در روز غدیر فرمودند: به من تبریک بگویید؛ به من تهنیت بگوئید؛ زیرا خداوند مرا به نبوت و خاندانم را به امامت ویژه کرده است.

شاعر غدیر

بخش دیگری از مراسم پرشور غدیر، درخواست حَسّان بن ثابت بود. او به حضرت عرض کرد: یا رسول اللّه ، اجازه می فرمایید شعری که درباره علی بن ابی طالب، به مناسبت این واقعه عظیم، سروده ام بخوانم؟ حضرت فرمودند: بخوان به نام خداوند و برکت او. حسان بر جای بلندی قرار گرفت و مردم برای شنیدن کلامش ازدحام کردند. او گفت: «ای بزرگان قریش، سخن مرا به گواهی و امضایِ پیامبر گوش کنید». سپس اشعاری که همان جا سروده بود خواند که به عنوان سند تاریخی از غدیر ثبت شد و به یادگار ماند.

معجزه ای در غدیر

در آخرین ساعات روز سوم، حارِث فِهْری با دوازده نفر از اصحابش نزد پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آمد و گفت: ای محمد، آیا این که درباره علی بن ابی طالب گفتی «مَنْ کُنْتُ مَوْلاهْ فَعَلِیٌ مَولاهُ . . .»، از جانب پروردگار بود یا از پیش خود گفتی؟ حضرت فرمودند: خداوند به من وحی کرده و واسطه بین من و خدا جبرئیل است و من اعلام کننده پیام خدا هستم و بدون اجازه پروردگارم خبری را اعلام نمی کنم.

حارث گفت: «خدایا اگر این مطالب حق و از جانب توست سنگی از آسمان بر ما ببار یا عذاب دردناکی بر ما بفرست»! همین که سخن حارث تمام شد و به راه افتاد خداوند سنگی از آسمان بر او فرستاد که بر مغزش وارد شد و همان جا او را هلاک کرد.

بعد از این ماجرا، آیات «سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ، لِلْکافِرینَ لَیْسَ لَهُ دافِعٌ ...» نازل شد. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم به اصحابشان فرمودند: آیا دیدید و شنیدید؟ گفتند: آری. با این معجزه، بر همگان مسلم شد که «غـدیـر» از منبع وحی سرچشمه گرفته و فرمان الهی است.

سایر اوامر پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در مراسم سه روزه غدیر

در طول سه روزی که مراسم بیعت ادامه داشت، قشرهای مختلف مردم گروه گروه در پیشگاه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم حضور می یافتند. در این اجتماعات کوچک، با توجه به اهمیت خطبه و مسئله بیعت، سؤالاتی درباره آن مطرح می کردند و توضیح بیشتری می خواستند. حضرت نیز محتوای خطبه را به صورت خلاصه و با عبارات دیگری بیان می فرمودند و در بعضی موارد مطالب دیگری برای توضیح به آن می افزودند، و گاهی به صورت سؤال و جواب مطرح می کردند.

بیان ولایت علی علیه السلام به تعبیرهای دیگر

در ایام سه روزه غدیر پیامبر علیه السلام پیام غدیر را با تعابیر گوناگون برای مردم بازگو می کردند؛ از جمله فرمودند:

1 . بدانید من شما را گواه می گیرم که من شهادت می دهم خداوند صاحب اختیار من است و من صاحب اختیار هر مؤمنی هستم. آیا به این مطلب اقرار دارید و به آن شهادت می دهید؟ گفتند: آری، برای تو به این مطلب شهادت می دهیم. فرمود: بدانید مَنْ کُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِیٌ مَوْلاهُ، و او این است. و اشاره به امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند.

2 . ای مسلمانان، حاضرانتان به غائبان برسانند: کسانی را که به من ایمان آورده و مرا تصدیق کرده اند، به ولایت علی سفارش می کنم. بدانید که ولایت علی ولایت من، و ولایت من ولایت پروردگار من است. این پیمانی است که پروردگارم با من بسته و به من دستور داده است آن را به شما ابلاغ کنم. سپس سه مرتبه فرمود: آیا شنیدید؟ گفتند: یا رسول اللّه ، شنیدیم.

3 . ای مردم، به چه شهادت می دهید؟ گفتند: شهادت می دهیم که خدایی جز اللّه نیست. فرمود: بعد از آن به چه شهادت می دهید؟ گفتند: به این که محمد بنده و پیامبر خداست. فرمود: صاحب اختیار شما کیست؟ گفتند: خدا و پیامبر صاحب اختیار ما هستند. فرمود: هر کس که خدا و پیامبر صاحب اختیار او هستند، این شخص (علی علیه السلام ) صاحب اختیار اوست.

4 . آیا من نسبت به شما از خودتان سزاوارتر نیستم؟ گفتند: بلی، یا رسول اللّه . فرمود: آیا صاحب اختیار شما از خودتان بیشتر بر شما اختیار ندارد؟ گفتند: بلی، یا رسول اللّه . حضرت نگاهی به آسمان کرده، سه مرتبه فرمودند: خدایا، شاهد باش. سپس فرمودند: بدانید، هر که من صاحب اختیار او بوده ام و نسبت به او اختیارم از خودش بیشتر بوده، این علی صاحب اختیار اوست و اختیارش نسبت به او از خودش بیشتر است.

مهم ترین فراز حدیث غدیر

با آن که خطبه غدیر منشور دائمی اسلام تلقی می شود و دارای محتوایی فراگیر نسبت به همه جوانب اسلام به صورت کلی است، ولی بحث های علمی در متن حدیثِ غدیر عموما در کلمه «مولا» و معانی عرفی و لغوی آن گردآمده است. این از آن روست که، حساس ترین فراز حدیث، جمله «مَنْ کُنْتُ مَولاهْ فَعَلِیُ مَولاه» است، و هرگاه به صورت اختصار به حدیث غدیر اشاره شود، همین جمله مد نظر قرار می گیرد، و راویان و محدثان نیز در هنگام اختصار به همین جمله بسنده کرده اند.

به کار بردن کلمه «مولا»

با توجه به متن خطبه و دقت در سایر مطالبی که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در خطبه خود فرموده اند، معنای «مولا» و مراد از «ولایت»، هم برای مخاطبان غدیر بسیار روشن بوده است، و هم برای هر مُنصفی که متن را مطالعه کند و وضعیت خطبه را به طور کامل در نظر بگیرد، واضح تر از آن خواهد بود که جای بحث و احتجاج باشد.

به کار بردن کلمه «مولا» برای آن است که هیچ لفظی از قبیل «امامت»، «خلافت»، «وصایت» و امثال اینها، نمی تواند حامل بار معنایی دقیقی باشد که واژه مولا افاده می کند.

برخی از نتایجی که از خطبه غدیر می توان گرفت

ما از خدا و رسول تشکر می کنیم که در روز غدیر بنیادی محکم در فرهنگ اعتقادی ما بر جای گذاشته اند. از خطبه آن روز این نتایج گرفته می شود:

ـ امامت و ولایت دوازده امام معصوم علیهم السلام بلافاصله پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم آغاز می شود؛

ـ اطلاق و عمومیت ولایت و اختیار امامان بر همه انسان ها و در هر حال؛

ـ استناد ولایت ایشان به امضای پروردگار و این که امامت منصبی الهی است؛

ـ تعهد مردم در برابر ولایت ائمه علیهم السلام دقیقا مانند تعهدشان در برابر ولایت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم است.

معنای دقیق «مولا»

بکار گرفتن کلمه «مولا» برای آن است که هیچ لفظی از قبیل «امامت»، «خلافت»، «وصایت» و امثال اینها، نمی تواند حامل معنای دقیقی باشد که این واژه افاده می کند. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم نمی خواهد فقط امامت یا خلافت یا وصایت حضرت را بیان کند؛ بلکه می خواهد اولی به نفس بودن و صاحب اختیار تام بودن و به عبارت واضح تر «ولایت مطلقه» را که به معنای نیابت تام از طرف پروردگار است بیان کند، و هیچ لفظی گویاتر از «مولا» برای رساندن این منظور پیدا نمی شود.

تأکید امامان بر حفظ حدیث غدیر

امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا علیهماالسلام ـ که رکن غدیر بودند ـ و نیز ائمه علیهم السلام ، یکی پس از دیگری، تأکید خاصی بر حفظ این حدیث داشتند، و همه ایشان بارها در مقابل دوست و دشمن بدان استدلال می فرمودند، و در آن وضعیت خاص می بینیم امام باقر علیه السلام متن کامل خطبه غدیر را برای اصحابشان نقل فرموده اند.

وظیفه ما در برابر میراث جاودانه غدیر

آن گاه که دستان مبارک صاحب غدیر را از فراسوی قرن ها می فشاریم، نگاه عمیق چشمانش به ما چه می گوید؟

فداییان چهارده قرن گذشته غدیر، که این کاروان 1400 ساله را از گذرگاههای پر خطر عبور داده اند، از سپردن میراث جاودانه غدیر به دست ما چه انتظاری داشتند؟ نسل های کنونی غدیر که آن را در اعماق وجود خود می یابند، سخن دلشان چیست؟ فرزندان آینده غدیر که وارثان این گنج عظیم خواهند بود، چه خواسته هایی خواهند داشت که باید امروز به دست ما انجام شود؟ آری، همه یک صدا می گویند غدیر را تنها نگذارید و حقیقت غدیر را به گوش جهانیان برسانید که رستگاری عالمیان در غدیر است.

منبع :پایگاه اطلاع رسانی حوزه